مقدمه: سرطان یکی از اصلی ترین دلایل بیماری زایی و مرگ در دنیاست و بار مالی سنگینی را به نظام سلامت تحمیل می کند. علاوه بر وراثت، عوامل اقتصادی-اجتماعی نیز بر بار سرطان ها موثر هستند؛ از این رو مطالعه حاضر با هدف بررسی نقش تعیین کننده های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بر بار سرطان های شایع در کشورهای جهان انجام شد.
مواد و روش کار: در این مطالعه از سامانه داده سازمان های بین المللی جهت جمع آوری داده های مربوط به میزان بروز و مرگ سرطان های ریه، روده بزرگ، معده، سینه و پانکراس (متغیرهای وابسته)، متغیر خطر سلامت، کیفیت نهادی، سطح تحصیلات، نرخ شهر نشینی و هزینه های کل سلامت (متغیرهای مستقل) برای ۱۵۸ کشور از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۰ استفاده شد. با توجه به درونزایی متغیرهای وابسته، با استفاده از مدل پانل پویا و برآوردگر گشتاورهای تعمیم یافته ضرایب برآورد گردید. از نرم افزار STATA۱۷ جهت تخمین مدل استفاده شد.
یافته ها: کیفیت نهادی با بروز همه سرطان ها ارتباط مثبت اما با مرگ ناشی از سرطان ها ارتباط منفی نشان داد.کیفیت نهادی به ترتیب بر سرطان ریه، سینه و معده بالاترین تاثیر را داشت. شاخص خطر سلامت ارتباط مثبتی با بروز و مرگ همه سرطان ها داشت. این تاثیر بر سرطان ریه بیش از سایر سرطان ها بود. تاثیر تحصیلات و کل هزینه های سلامت بر سرطان های مختلف متفاوت بود. نرخ شهرنشینی تاثیر مثبتی بر برزو و مرگ همه سرطان ها داشت. همچنین تولید ناخالص داخلی تاثیر منفی بر نرخ بروز و مرگ همه سرطان ها نشان داد.
نتیجه گیری: یافته ها نشان داد عوامل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بیرون از بخش سلامت بیشترین تاثیر را بر بروز و مرگ سرطان دارند. غیر از میزان مواجهه با عوامل خطر سلامتی که طبق انتظار بیشترین تاثیر را بر بروز و مرگ سرطان ها داشتند، کیفیت نهادی به عنوان شاخصی از وضعیت حکمرانی، و تولید ناخالص داخلی به عنوان شاخصی از وضعیت اقتصادی بیشترین تاثیر را بر سرطان ها نشان دادند. شایان ذکر است هزینه های سلامت نه تنها تاثیر منفی بر ابتلا و میرایی سرطان ها نداشته است بلکه در برخی موارد تاثیر مثبت نیز داشت. این نشان دهنده عدم کارایی تخصیص منابع در بخش سلامت است.