مقدمه: بررسی مصرف آنتی‌بیوتیک ها بر اساس داده های کلان ملی جهت شناسایی نشانه های تجویز و مصرف غیر منطقی بسیار مهم است. با وجود مطالعات متعدد پراکنده در کشور درباره تجویز و مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در سطح مراکز درمانی و نسخ سرپایی، تاکنون گزارشی در خصوص بررسی تجویز این داروها در نسخ بیمه در سراسر کشور منتشر نشده است. همچنین بیشتر یافته‌های مطالعات قبلی، به لحاظ نوع و جامعیت، قابل مقایسه با وضعیت تجویز و مصرف کلان آنتی‌بیوتیک‌ها در سایر کشورها نیستند. هدف از این مطالعه بررسی الگوی تجویز آنتی بیوتیک ها با استفاده از داده های بیماران در نسخ سرپایی بیمه سلامت در سراسر کشور، در سالهای ۱۳۹۸-۱۳۹۳ بود.
مواد و روش کار: داده های تجویز داروهای آنتی باکتریال سیستمیک (گروه J۰۱ از طبقه بندی Anatomical Therapeutic Chemical (ATC) سازمان سلامت جهان (WHO)) در نسخ سرپایی بیمه سلامت در کشور، در سال های ۱۳۹۸-۱۳۹۳،استخراج، غربالگری و پاکسازی شد. فراوانی و نرخ تجویز آنتی بیوتیک ها (به ازای هر ۱۰۰۰ فرد تحت پوشش)، الگوی تجویز به صورت ۹۰ درصد تجویز و فراوانی بر اساس دسته بندی (AWaRe) Aware Watch and Reserve سازمان سلامت جهانی و مقدار آنتی بیوتیک تجویز شده به صورت شاخص defined daily doses (DDD)/۱,۰۰۰ beneficiaries per day (DID) ، بر اساسWHO ATC/DDD  نسخه ۲۰۲۰ ، تعیین شد.
یافته‌ها: مقدار (DID) آنتی بیوتیک های تجویز شده در نسخ صندوق کارکنان دولت بیمه سلامت در سالهای ۱۳۹۳ و ۱۳۹۸ به ترتیب ۸/۲۶ و ۱/۲۴ بود. آزیترومایسین و سفکسیم فراوانترین (حدود ۵۰ درصد) آنتی بیوتیک ها بودند. آنتی‌بیوتیک‌های دسته Watch به ترتیب ۵۴/۵ و ۵۷/۸ درصد از تجویز سالانه را در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۸ به خود اختصاص دادند. پزشکان عمومی بیش از ۵۰ درصد از آنتی بیوتیک تجویزی سالانه را به خود اختصاص دادند و تجویز آنتی بیوتیک های Watch، از ۴۱ درصد در سال ۱۳۹۳ به ۴۸ درصد در سال ۱۳۹۸ رسیده است. استان‌های زنجان، یزد، کرمان، فارس، مرکزی، سیستان و بلوچستان و آذربایجان شرقی، بیشترین فراوانی (۴۶ تا ۵۳ درصد) از تجویز آنتی‌بیوتیک‌های گروه Watch را دارا بودند.
نتیجه گیری: این مطالعه نشان داد که به رغم کاهش بسیار مختصر در تجویز آنتی بیوتیک ها در نسخ سرپایی بیمه سلامت طی ۶ سال، الگوی تجویز به صورت تجویز بیشتر از آنتی بیوتیک های با طیف اثر وسیع تغییر کرده است که هشداری برای سیاستگذاران نظام سلامت است.