مقدمه: پس از آسیب نخاعی، افراد باید قبل از بازگشت به شرایط اجتماعی و کاری خود، حداکثر سطح استقلال خود را کسب کنند. توانبخشی یکی از خدمات اساسی است که امکان مشارکت در جامعه را برای این افراد فراهم می­کند. مطالعه در مورد دسترسی به خدمات توانبخشی برای افراد با آسیب نخاعی در ایران محدود است. از این رو، این پژوهش با هدف شناسایی موانع و عوامل تسهیل کننده دسترسی افراد با آسیب نخاعی به خدمات توانبخشی در ایران انجام شد.
مواد و روش کار: پژوهش حاضر با استفاده از پارادایم کیفی و رویکرد تحلیل محتوای قراردادی انجام شد. مشارکت‌کنندگان ۱۴ نفر از افراد با آسیب نخاعی، مراقبان و متخصصان توانبخشی بودند که به‌صورت نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. نمونه‌گیری تا زمان رسیدن به اشباع داده ها، ادامه یافت. داده ها با استفاده از مصاحبه­های فردی، عمیق و نیمه‌ساختاریافته جمع آوری و تحلیل شدند. طبقه بندی داده ها با استفاده از نرم افزار MAXQDA ۲۰۲۰ انجام شد.
یافته‌ها: چهار مانع اصلی شناسایی شده در این مطالعه، تنگناهای اقتصادی، محیط محدود کننده، نابسامانی تعاملات اجتماعی و فرهنگی و ناهمگونی سازمانی بودند. این موانع بر دسترسی به خدمات توانبخشی تأثیر منفی می­گذارند. دو تسهیل کننده اصلی شناسایی شده، جامعه حامی و اتکای به توانمندی­های فردی بودند که به دسترسی به خدمات توانبخشی کمک نموده اند.
نتیجه گیری: بر اساس یافته‌های پژوهش، افراد با آسیب نخاعی جهت دسترسی به خدمات توانبخشی با موانع متعددی مواجه اند و از سوی دیگر عواملی در سطوح خانوادگی، اجتماعی و فردی وجود دارد که موجب تسهیل دسترسی آن ها می شود. اغلب مشارکت کنندگان، تنگناهای اقتصادی و محیط محدود کننده را مهم ترین موانع دسترسی به خدمات توانبخشی می دانستند. همه آن ها اتفاق نظر داشتند که جامعه حامی و اتکای به توانمندی های فردی، دسترسی به این خدمات را تسهیل نموده است. بنابراین، تدوین و برنامه ریزی دقیق جهت کاهش تنگناهای اقتصادی و انجام مداخلات سازمانی هماهنگ و مهیا نمودن شرایط لازم جهت ارتقای محیط شهری متناسب با توانایی افراد با آسیب نخاعی توصیه می شود.