---

این مطالعه با هدف طراحی مدل «ترجمه دانش» در سطح واحدهای تولید کننده دانش (مانند دانشگاه) انجام شده است. بر اساس این مدل نظری می‌توان اقدامات مورد نیاز برای شناسایی وضعیت موجود و طراحی مداخله‌های مورد نیاز در عرصه «ترجمه دانش» حاصل از پژوهش را در دانشگاه، سازماندهی و ارزیابی کرد. این بررسی در سال 1385 انجام شده و در آن از دو نوع مطالعه استفاده شده است. مطالعه اول به روش مروری (به هدف شناسایی مدل‌های ارائه شده در منابع) و مطالعه دوم به روش «بحث گروهی متمرکز» (به هدف جمع آوری نظرات تخصصی محققین و تصمیم گیران در خصوص عوامل مؤثر و موانع موجود در عرصه «ترجمه دانش» در نظام سلامت) انجام شد.
دستاوردهای مطالعه مروری و «بحث گروهی متمرکز» منجر به طراحی مدلی تحت عنوان چرخه «ترجمه دانش» حاصل از پژوهش شده است. این مدل از 5 بخش اصلی تحت عنوان «تولید دانش»، «انتقال دانش»، «استفاده از پژوهش»، «انتقال سؤال» و «بستر سازمان» تشکیل شده است. هر کدام از این بخش‌ها (به غیر از بستر سازمان) شامل دو جزء هستند. به طور کلی این مدل، الگوی اولیه برای مشخص کردن مفاهیم و ارتباطات مورد نیاز در عرصه «ترجمه دانش» را ارائه می‌دهد.

---

كيفيت زندگي مفهومي است كه درك هر انساني از آن كاملاً منحصر به فرد و در برگيرنده ادراكات افراد درباره عملكردهاي جسمي، عاطفي، اجتماعي و شناختي است. پژوهشگران از ابزار کيفيت زندگي عمومي جهت اندازه گيري کيفيت زندگي کودکان مبتلا به آسم استفاده کرده‌اند. با توجه به عدم وجود پرسشنامه سنجش کيفيت زندگي کودکان مبتلا به آسم، اين پژوهش با هدف ترجمه و بررسي ويژگي‌هاي روان سنجي "پرسشنامه کيفيت زندگي مرتبط با سلامتي کودکان کيندل" انجام شده است.
در اين مطالعه، پس از اخذ مجوز از طراحان پرسشنامه کيندل، روند ترجمه آن در 7 مرحله صورت گرفت. ابتدا، نسخه انگليسي پرسشنامه به فارسي ترجمه شد، سپس ترکيب و تلفيق ترجمه‌هاي اوليه به يک ترجمه واحد صورت گرفت. در مرحله بعد نسخه نهايي ترجمه شده از زبان فارسي به انگليسي برگردانده شد و پس از آن نسخه ترجمه شده مورد بازنگري، اصلاح و جمع‌ بندي قرار گرفت. به منظور روان سنجي، 136 دختر و پسر12-8 ساله مبتلا به آسم مراجعه کننده به درمانگاه بيمارستان مسيح دانشوري شرکت کردند. اعتبار محتوا، اعتبار ملاکي و پايايي آن انجام شد.
نتايج نشان داد که شاخص اعتبار محتوا در تمامي عبارات بالاتر از 75 درصد است. به علاوه، نتايج اعتبار ملاکي پرسشنامه کيندل و پرسشنامه کيفيت زندگي کودکان مبتلا به آسم" با استفاده از آزمون آماري اسپيرمن نشان داد که ميان نمرات دو پرسشنامه رابطه خطي، مثبت و معنادار وجود دارد.
همجنين، نتايج اندازه گيري پايايي با روش انجام آزمون مجدد نشان داد که بين حيطه‌هاي مختلف اين پرسشنامه ضريب همبستگي بالا وجود دارد. اين پژوهش نشان داد که نسخه فارسي پرسشنامه کيفيت زندگي مرتبط با سلامتي کودکان کيندل، جهت اندازه گيري کيفيت زندگي مربوط به سلامتي در کودکان مناسب است.

---

پژوهش حاضر مطالعه‌اي روش‌شناختي است که با هدف ترجمه و تعيين روايي و پايايي پرسشنامه 5 بعدي و 19 گويه‌اي سنجش کيفيت زندگي بيماران مبتلا به آنژين صدري (Seattle Angina Questionnaire) انجام گرفته است. پس از کسب مجوز از طراح ابزار، ترجمه بر اساس پروتکل پروژه بين‌المللي ارزيابي کيفيت زندگي انجام گرفت. سپس روايي صوري، محتوا، سازه و ملاکي پرسشنامه تعيين گرديد. به منظور تعيين روايي سازه از مقايسه گروه‌هاي شناخته شده (بيماران با و بدون درد قفسه سينه) و براي تعيين روايي ملاکي، از پرسشنامه SF36 استفاده شد. تعيين پايايي ابزار با تحليل همساني دروني و روش آزمون باز آزمون انجام شد. به اين منظور 100 بيمار مبتلا به آنژين صدري بستري يا سرپايي مراجعه‌کننده به دو مرکز آموزشي درماني منتخب شهر قم، در مطالعه شرکت نمودند. نتايج تحليل مقايسه گروه‌هاي شناخته‌شده نشان داد كه ميانگين کيفيت زندگي بيماران بدون درد علامت قفسه سينه در تمامي ابعاد بالاتر و در بيشتر ابعاد معني‌دار بود. همبستگي بالا و معني‌دار بين اکثر نمرات حاصل از دو پرسشنامه SAQ و SF-36 روايي ملاکي آزمون را مورد تأييد قرار داد. آلفاي کرونباخ در محدود 0/59 تا 0/85 و ضريب پايايي آزمون مجدد (ICC) در دو بار اجرا و به فاصله ۲ هفته، در تمام ابعاد بيشتر از 0/90 بود. بر اساس يافته‌هاي اين مطالعه،SAQ ابزاري پايا و رواست و مي‌تواند جهت اندازه‌گيري پيامد سلامت در بخش‌هاي پژوهشي و درماني مورد توجه قرار گيرد. پيشنهاد مي‌شود در مطالعات آتي، محققان بر روي نمونه‌هاي بيشتر و گروههاي مختلف بيماري‌هاي عروق کرونر تمرکز داشته باشند.

---

پژوهش حاضر مطالعه‌ای روش شناختی است که با هدف ترجمه و تعیین روایی و پایایی پرسشنامه 7 بعدی و 35 گویه‌ای سنجش کیفیت زندگی بیماران مبتلا به انفارکتوس میوکارد بر (Myocardial Infarction Dimensional Assessment Scate-MIDAS) انجام گرفته است. پس از کسب مجوز از طراح ابزار، ترجمه بر اساس پروتکل پروژه بین المللی ارزیابی کیفیت زندگی انجام گرفت. سپس روایی صوری، سازه و ملاکی پرسشنامه بررسی گردید. به منظور بررسی روایی سازه از مقایسه گروه‌های شناخته شده )بیماران با و بدون سابقه استعمال دخانیات (و برای تعیین روایی همگرا، از پرسشنامه SF36 استفاده شد. بررسی پایایی ابزار با تحلیل همسانی درونی و روش آزمون باز آزمون انجام شد. به این منظور ١٠٠ بیمار مبتلا به انفارکتوس میوکارد مراجعه‌کننده به مراکز آموزشی درمانی منتخب شهر تهران، در مطالعه شرکت نمودند. نتایج تحلیل مقایسه گروه‌های شناخته شده نشان داد که میانگین کیفیت زندگی بیماران بدون سابقه استعمال دخانیات در تمامی ابعاد بالاتر و در بیشتر ابعاد معنی‌دار بود. همبستگی بالا و معنی‌دار بین اکثر نمرات حاصل از دو پرسشنامه MIDAS و روایی ملاکی آزمون SF36 را مورد تأیید قرار داد. آلفای کرونباخ در محدود 0/747 تا 0/988و ضریب پایایی آزمون مجدد (ICC) در دو بار اجرا و به فاصله ۲ هفته بر روی 30 بیمار، در تمام ابعاد بیشتر از 0/887 بود، بر اساس یافته‌های این مطالعه MIDAS ابزاری پایا و رواست و می‌تواند جهت اندازه‌گیری پیامد سلامت در بخش‌های پژوهشی و درمانی در بیماران قلبی مورد توجه قرار گیرد. پیشنهاد می‌شود در مطالعات آتی، محققان بر روی نمونه‌های بیشتر تمرکز داشته باشند.

---

خودکارآمدی تغذیه با شیرمادر، یکی از مهم ترین متغیرهای مهم و قابل تغییر در تغذیه با شیر مادر است. با توجه به اینکه اطلاعات معتبر از ابزراهای معتبر به دست می آید، مطالعه حاضر با هدف روان سنجی نسخه کوتاه مقیاس خودکارآمدی شیردهی طراحی شد تا با استفاده از این پرسشنامه به عنوان یک ابزار غربالگری جهت شناسایی مادران نیازمند به مداخلات حمایتی استفاده شود. در یک مطالعه توصیفی کاربردی 220زن باردار کم خطر مراجعه کننده به مراکز بهداشتی دولتی و خصوصی شهر اهواز در سال 1393 وارد مطالعه شدند. پس از کسب اجازه از نویسنده اصلی، ابتدا ابزار ترجمه شده و سپس روایی و پایایی آن بررسی شد. نتایج نشان داد پرسشنامه از نظر محتوایی و صوری از اعتبار علمی برخوردار است. تحلیل عاملی اکتشافی نیز بیان گر روایی ساختاری پرسشنامه با یک عامل بود. ضمن این که در بررسی روایی افتراقی نشان داده شد که پرسشنامه مورد نظر از همبستگی معناداری با مقیاس خودکارآمدی عمومی و استرس ادراک شده برخوردار است. در بررسی پایایی میزان آلفای کرونباخ نیز مطلوب ارزیابی شد (91درصد). وفق یافته ها مقیاس کوتاه 13 گویه ای خودکارآمدی شیردهی از روایی و پایایی مناسبی برخوردار بود.

---

رابطه بیماری قلبی و فشارخون بالا با استرس ناشی از مسائل روانی مورد تأیید قرار گرفته است. تیپ شخصیتی D به عنوان یکی از عوامل خطر بیماری قلبی عروقی از دو ویژگی عاطفه ی منفی و بازداری اجتماعی تشکیل شده است. این ویژگی روانی و شخصیتی با پیش آگهی بد در بیماران کرونری همراه است. هدف از این مطالعه تطبیق فرهنگی و ترجمه ی فارسی قابل استفاده جهت فراهم کردن ابزاری مناسب برای بررسی این ویژگی شخصیتی در بیماران قلبی است. این بررسی قسمتی از یک طرح پژوهشی (NPHYDO 4D Study) بود. به منظور بررسی این ویژگی شخصیتی از پرسشنامه ی 14 گویه ای تیپ شخصیتی D دنولت، استفاده شد. این پرسشنامه با روش ترجمه بریزلین (تمرکززدایی) و ارزیابی درک بیماران از تک تک گویه ها، ترجمه و مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. پرسشنامه تیپ شخصیتی D ترجمه شده، در دو گروه 30 نفره ی دو زبانه و 200 بیمار کاندید عمل جراحی قلب باز بستری در مرکز قلب تهران مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. در نهایت گویه های خرده مقیاس بازداری اجتماعی از گویه های خرده مقیاس عاطفه ی منفی ابهام برانگیزتر شناخته شدند. گویه های بیشتر اوقات با غریبه ها صحبت می کنم"، بیشتر اوقات احساس می کنم در روابط اجتماعی مهارشده رفتار می کنم"، به چیزهای اطرافم دید روشنی ندارم"،بیشتر اوقات در خلق بدی هستم" و من ترجیح می دهم فاصله ام را با مردم حفظ کنم" در کل مراحل ترجمه دارای قدرت مفهومی کمتری بودند. نسخه فارسی پرسشنامه ی تیپ شخصیتی D حاصل از این مطالعه به عنوان پرسشنامه ای مناسب جهت استفاده بالینی پیشنهاد می گردد.

---

پژوهش حاضر مطالعه ای روش شناختی است که با هدف ترجمه و تعیین روایی و پایایی پرسشنامه 3 بعدی و 20 گویه ای سنجش اضطراب سالمندان(Geriatric Anxiety Inventory) انجام گرفته است. پس از کسب مجوز از طراح ابزار, ترجمه بر اساس و اخذ نظرات کارشناسان ادبیات فارسی انجام گرفت. سپس روایی صوری و محتوا, سازه و ملاک پرسشنامه تعیین گردید. به منظور تعیین روایی سازه از مقایسه گروه های شناخته شده (عدم یا وجود سوء رفتار در سالمندان) و برای تعیین روایی ملاکی از پرسشـنامه SF36 استفاده شد. تعیین پایایی ابزار با تحلیل همسانی درونی انجام شد. به این منظـور با مراجعه محقق به 6 مرکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی١٠٠ سالمند به صورت تصادفی انتخاب و سپس پرسشنامه‌های پژوهش تکمیل گردید. تفاوت معنی داری میان دو گروه دارای سوء رفتار و گروهب دون سوء رفتار در سالمندان گزارش شـد. همبستگی بالا و معنی دار بین اکثر نمرات حاصل از دو پرسشنامه GAIو SF-36 روایی ملاکی آزمون را مورد تأیید قرار داد. ضرائب آلفای کرونباخ برای کل مقیاس 0/957 بود. یافته‌های پژوهش, تبیین کننده روایی صوری, سازه, افتراقی و همسانی درونی ابزار بوده, لذا استفاده از این توصیه در تحقیقات پیشنهاد می‌شود. پیشنهاد می گردد در مطالعات آینده, روایی سازه نسخه فارسی پرسشنامه GAI در حجم نمونه بزرگتری با استفاده از تحلیل عاملی مورد بررسی قرار گیرد.

---

پرسشنامه اختصاصی سنجش کیفیت زندگی سالمندان (CASP- 19) از رایج ترین ابزارهای مورد استفاده برای ارزیابی کیفیت زندگی سالمندان است. پرسشنامه مذکور شامل 19 گویه در چهار بعد کنترل، استقلال، خودیابی و کامیابی است. پژوهش حاضر با هدف ترجمه و تعیین روایی و پایایی نسخه فارسی پرسشنامه 19 CASP- انجام گرفته است. این پژوهش از نوع مطالعات روش شناختی است که روی 100 فرد سالمند انجام شد. پس از کسب مجوز از طراح ابزار، ترجمه بر اساس پروتکل سازمان سلامت جهان در خصوص فرایند ترجمه و تطابق ابزارها به نسخه فارسی ترجمه شد. سپس پایایی پرسشنامه (همسانی درونی و ثبات) و روایی شامل روایی کیفی صوری، محتوا، مقایسه گروه‌های شناخته شده و روایی ملاکی (سنجش همبستگی بین نسخه فارسی پرسشنامه19CASP- و 36SF-) صورت گرفت. میانگین سنی مشارکت کنندگان (7/32)69/66 بود بیش از نیمی از آنان (54 درصد) را زنان تشکیل می‌دادند. میزان همسانی درونی(آلفای کرونباخ) برای زیر مقیاس ها رضایت بخش بود(0/88- 0/70). آزمون- پس آزمون در دو مرحله، با فاصله زمانی دو هفته تکمیل گردید و با استفاده از آزمون شاخص همبستگی درون خوشه ای (ICC) با هم مقایسه صورت گرفت. نمره ابعاد بین نسخه فارسی پرسشنامه 19CASP- برمبنای وجود یا عدم غفلت مراقبتی نشان دهنده افتراق بر اساس پارامتر مذکور بود. روایی ملاکی بیانگر همبستگی معناداری بین غالب ابعاد نسخه فارسی پرسشنامه 19CASP- و نمره کل آن و 36SF- بود. نتایج نشان داد این پرسشنامه دارای پایایی و روایی مناسب، نمره گذاری ساده، و قابلیت به کارگیری درموقعیت های مختلف همچون جایگاه های بالینی، منازل و مجیط های تحقیقاتی توسط ارائه دهندگان خدمات بهداشتی می باشد. پیشنهاد می گردد در مطالعات آینده، روایی سازه نسخه فارسی پرسشنامه 19CASP- در حجم نمونه بزرگتری با استفاده از تحلیل عاملی مورد بررسی قرار گیرد.

---

پرسشنامه اختصاصی سنجش نگرش به سالمندی (AAQ) از رایج ترین ابزارهای مورد استفاده برای ارزیابی نگرش به سالمندی است. پرسشنامه مذکور شامل 24 گویه در سه بعد تغییرات جسمانی ، رشد عاطفی و مشکلات روانی- اجتماعی است. پژوهش حاضر با هدف ترجمه و تعیین روایی و پایایی نسخه فارسی پرسشنامه AAQ انجام گرفته است. این پژوهش از نوع مطالعات روش شناختی است که روی 200 فرد سالمند انجام شد. پس از کسب مجوز از طراح ابزار، ترجمه بر اساس پروتکل سازمان سلامت جهان در خصوص فرایند ترجمه و تطابق ابزارها به نسخه فارسی انجام شد. سپس بررسی پایایی پرسشنامه (همسانی درونی و ثبات) و روایی شامل روایی کیفی صوری، محتوا، مقایسه گروه‌های شناخته شده و روایی ملاکی (سنجش همبستگی بین نسخه فارسی پرسشنامه AAQ با پرسشنامه های 36SF- و WHOQOLصورت گرفت. میانگین انحراف معیار سنی مشارکت کنندگان 6/28±67/66 بود. بیش از نیمی از آنان (5/50 درصد) را زنان تشکیل می‌دادند. میزان همسانی درونی(آلفای کرونباخ) برای زیر مقیاس ها رضایت بخش بود (0/89- 0/80). آزمون- پس آزمون در دو مرحله، با فاصله زمانی دو هفته تکمیل گردید و با استفاده از آزمون شاخص همبستگی درون خوشه ای اندازه گیری شد(ICC) (0/97 ) صورت گرفت. نمره ابعاد بین نسخه فارسی پرسشنامه AAQ برمبنای جنسیت و سطح تحصیلات نشان دهنده افتراق بر اساس پارامتر مذکور بود. روایی ملاکی بیانگر همبستگی معنادار بین غالب ابعاد نسخه فارسی پرسشنامه AAQ و نمره کل آن با 36SF- و WHOQOLبود. نتایج نشان داد این پرسشنامه دارای پایایی و روایی مناسب، نمره گذاری ساده، و قابلیت به کارگیری درموقعیت های مختلف همچون مراکز درمانی، سراهای سالمندان، منازل و مراکز تحقیقاتی توسط ارائه دهندگان خدمات بهداشتی است. پیشنهاد می گردد در مطالعات آینده، روایی سازه نسخه فارسی پرسشنامه AAQ در حجم نمونه بزرگتری با استفاده از تحلیل عاملی مورد بررسی قرار گیرد.

---

مقدمه: جمع‌آوری داده‌ها به عنوان یکی از مهمترین گام‌های پژوهش نیازمند دسترسی به ابزاری روا و پایا است. اغلب محققان برای جمع‌آوری داده‌ها، ابزاری را ترجمه یا طراحی می‌نمایند. در این مطالعه که جستجوی پایگاه داده ها، بهره گیری از متون فارسی و انگلیسی انجام شده است شرح مراحل اصل ترجمه و طراحی و نیز بررسی دو ویژگی روانسنجی شامل روایی محتوا و صوری ارایه شده است.
مواد و روش کار: در این مقاله شرح مراحل اصلی ترجمه و طراحی و نیز بررسی دو ویژگی روانسنجی شامل روایی محتوا و صوری با استفاده از جستجوی پایگاه داده ها و بهره گیری از متون فارسی و انگلیسی انجام شده است.
یافته ها: گام‌های اصلی برای ترجمه یک ابزار شامل، ترجمه از زبان اصلی به زبان هدف، بررسی و تلفیق ترجمه‌ها توسط پانل متخصصان، بازگردان از زبان هدف به زبان اصلی، بررسی و تلفیق ترجمه‌ها توسط پانل متخصصان، پیش‌آزمون و مصاحبه شناختی و تهیه نسخه نهایی است. مراحل طراحی ابزار شامل تعریف مفهومی که قرار است اندازه‌گیری شود؛ و همچنین تعریف حیطه‌های این مفهوم، تعیین و واضح سازی اهداف سنجش، تدوین نقشه مسیر برای ساخت ابزار و ساخت ابزار شامل روش اجرا همراه با تنظیم گویه‌‌ها و قوانین نمره‌دهی است روایی محتوا نیز به دو شیوه کیفی و کمی قابل انجام است. برای کمیسازی روایی محتوا، روش‌های مختلفی از جمله محاسبه نسبت و شاخص روایی محتوا و محاسبه ضریب توافقی کاپای اصلاح شده وجود دارد. روایی صوری می‌تواند به روش کیفی انجام شود. همچنین این نوع روایی با محاسبه نمره تأثیر گویه (روش کمی) قابل بررسی است.
بحث و نتیجه گیری: طراحی یا ترجمه ابزار اصول و قواعد مخصوص به خود را دارد و برای انجام آن باید از یک رویکرد منطقی، منظم و ساختارمند استفاده شود که آشنایی با این قواعد برای محققانی ضروری است. همچنین آشنایی با روش روانسنجی ابزار یک اصل مهم در انتخاب، ترجمه یا طراحی ابزار است.
 

---

---