---

مراقبت های دوران بارداری یک مداخله موثر برای بهبود نتایج بارداری است و اجرای آن کاهش مرگ و میر و عوارض دوران بارداری، حفظ سلامتی مادر و تولد نوزادی سالم را به همراه دارد. ارزیابی کمی و نیز محتوای این مراقبت ها و بهبود وضعیت کارکنان و کیفیت ارائه آن قطعا نقش موثری در ارتقاء سلامتی مادران و نوزادان دارد. این مطالعه از نوع توصیفی تحلیلی است که بصورت مقطعی و با استفاده از روش (Lot Quality Assurance Sampling-LQAS) در تمامی 15 مرکز بهداشتی درمانی شهری استان کهگیلویه و بویراحمد انجام شد تا کیفیت ارائه مراقبت بارداری را به مادران باردار مراجعه کننده به این مراکز اندازه گیری نموده و ضمنا سهولت و کارآیی روش LQAS را در ارزشیابی خدمات بهداشتی درمانی نشان دهد. اطلاعات مورد نیاز به کمک یک چک لیست کیفیت خدمت جمع آوری گردید. نتایج بدست آمده به شرح ذیل می باشد: 4 مرکز از 15 مرکز مورد مطالعه بدترین کیفیت ارائه مراقبت بارداری را داشتند و سه مرکز دارای بهترین کیفیت ارائه مراقبت بودند. قرص آهن و کارت مراجعه مادر باردار در سطح استان دچار کمبود بود. کیفیت ارائه مراقبت بارداری در مراکز شهری استان در اجزای زیر نامطلوب بوده و نیازمند مداخله های مدیریتی مناسب بود: 1) گرفتن شرح حال، 2) معاینه شکم، 3) معاینه ادم، 4) آموزش های ضروری بارداری، 5) توزین، 6) تشخیص و ارجاع مادران باردار پرخطر. ارتقاء کیفیت ارائه مراقبت بارداری در استان کهگیلویه و بویراحمد با توجه ویژه به مراکزی که بدترین کیفیت ارائه مراقبت را دارند و از طریق افزایش دانش و ارتقاء مهارت کارکنان ارائه دهنده مراقبت، ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

---

در یک مطالعه مورد-شاهد، طی مدت شش ماه از دی ماه سال 1375 تا خرداد ماه سال 1376 زنان باردار مراجعه کننده به هشت بیمارستان شهر تهران مورد بررسی قرار گرفتند. از میان 5893 زایمان انجام شده در طول مدت بررسی، 263 نوزاد با وزن کمتر از 2500 گرم متولد شدند. این 263 نوزاد با 277 نوزاد شاهد که متعاقب نوزادان کم وزن متولد شده بودند، نمونه مورد بررسی را تشکیل دادند. شیوع کم وزنی برابر با 4.4 درصد بود. میانگین سن مادران گروه مورد (3.9) 20.7 و گروه شاهد (3.96) 21 بود. سن مادر با تولد نوزاد کم وزن ارتباط معنی دار آماری نشان داد (0.01>P). رتبه بارداری نیز از عوامل موثر در تولد نوزاد کم وزن بود و مادران اول زا در مقایسه با مادران چندزا در خطر بالاتری برای تولد نوزاد کم وزن بودند (Odds ratio=1.48, 95% CI=1.04-2.11). سطح پایین تحصیلات مادر و وضعیت اجتماعی-اقتصادی خانواده نیز از عواملی بودند که شیوع تولد نوزادان کم وزن را افزایش می دادند. متغیرهایی مثل سابقه سقط جنین، ویار حین بارداری، سیگار کشیدن مادر و اطرافیان حین بارداری و سن مادر هنگام اولین ازدواج، ارتباط معنادار آماری با تولد نوزاد کم وزن نشان ندادند.

---

در حالیکه اهتمام به مساله تنظیم خانواده دغدغه خاطر بسیاری از نظام های حکومتی دنیا است، کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران با چالش های عدیده ای در این خصوص مواجه هستند. شکی نیست ارایه روش های مطمئن و با ایمنی بالا جهت پیشگیری از حاملگی شرط اساسی در توفیق سیاست های کنترل جمعیت است. از میان روش های برگشت پذیر پیشگیری از بارداری، دستگاه داخل رحمی (IUD) به دلیل هزینه-اثربخشی مناسب و ضریب شکست پایین کاربرد گسترده ای در زنان واجد شرایط جوامع مختلف دارد. پژوهش حاضر از نوع تحلیلی و به شیوه مورد-شاهد (Case-control) به منظور ارزیابی فاکتورهای تاثیرگذار بر استفاده از این روش در شهرستان پاکدشت که از مناطق مهاجر پذیر استان تهران است، روی تعداد 60 زن استفاده کننده از IUD (مورد) و 83 زن استفاده کننده از سایر روش های پیشگیری (شاهد)، در سال 1379 انجام شده است. افراد تحت مطالعه از مراجعین به 4 مرکز بهداشتی-درمانی و 3 خانه بهداشت انتخاب و به 23 سوال پرسشنامه پژوهش در یک مصاحبه مستقیم پاسخ گفتند. مرور یافته های تحقیق نشان می دهد که میانگین سنی افراد گروه های مورد و شاهد به ترتیب 25.8 (4.1=SD) و 27.9 (6.4=SD) سال بوده (0.01>P)، متغیرهای موافقت همسر با استفاده از IUD برابر با (Odds ratio=19.88, 95% CI=4.52-87.8)، سابقه آموزش در خصوص استفاده از این وسیله (Odds ratio=3.1, 95% CI=1.51-6.35)، سواد (Odds ratio=2.44, 95% CI=1.44-5.71)، تعداد کمتر حاملگی (Odds ratio=2.79, 95% CI=1.29-6.15)، تعداد فرزند (Odds ratio=2, 95% CI=1.03-4.01) و داشتن فرزند پسر (Odds ratio=3.46, 95% CI=1.54-7.78)، ارتباط مستقیم و معنی داری با استفاده از IUD داشته و سابقه عوارض جانبی این روش، باعث کاهش معنی دار استفاده از آن می شود (Odds ratio=0.17, 95% CI=0.4-0.73). سایر متغیرهای مستقل تحت مطالعه از قبیل اشتغال زن، ملیت، تحصیلات همسر، سابقه استفاده از IUD و نحوه دسترسی به خدمات بهداشتی نقش تعیین کننده ای را در انتخاب این روش نشان ندادند. از طرف دیگر با استفاده از روش تحلیلی رگرسیون لجستیک و مدل های به دست آمده، متغیرهای عدم بروز عوارض جانبی، موافقت همسر با استفاده از IUD و سن مساوی یا کمتر از 28 سال، متغیرهای اصلی در این رابطه شناخته شدند. در مجموع نقش تعیین کننده متغیرهای ذکر شده در انتخاب روش پیشگیری IUD، لزوم بررسی همه جانبه و آموزش توام همسران در برنامه های تنظیم خانواده و انجام مطالعات مشابه را گوشزد می نماید.

---

با توجه به شیوع بالای انجام عمل سزارین و به منظور شناسایی عوامل زمینه ساز آن، مطالعه ای به روش مقطی در شهر تهران به اجرا درآمد. جمعیت مورد مطالعه کلیه زنان بارداری بودند که از آذرماه 1377 تا فروردین ماه 1378 برای زایمان به هشت بیمارستان تحت بررسی (دو بیمارستان خصوصی و شش بیمارستان دولتی) مراجعه کرده بودند. یافته ها نشان دادند که شیوع عمل جراحی سزارین در زنان اول زا و چندزا به ترتیب 6.8 و 25.5 درصد است. بالاترین شیوع در بیمارستان های خصوصی (78.5% و 87.4%) مشاهده گردید. در شش بیمارستان دولتی شیوع عمل جراحی سزارین بین 39.2-14.6 درصد بود. شیوع عمل جراحی سزارین با وضعیت اجتماعی-اقتصادی، سطح تحصیلات و وضعیت اشتغال مادر ارتباط معنادار آماری نشان داد
(0.000>P).

---

مطالعات اخیر نشان داده است که افسردگی حین بارداری حتی از افسردگی پس از زایمان نیز شایعتر است. هدف اصلی این مطالعه، تعیین فراوانی افسردگی در زنان باردار مراجعه کننده به درمانگاه مراقبت های بارداری مجتمع بیمارستانی امام خمینی است. نوع مطالعه مقطعی بوده، خانم هایی که طی دو ماه به این درمانگاه مراجعه کردند، مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه سنجش افسردگی بک است که روایی و پایایی آن مورد تایید قرار گرفته و به فارسی نیز ترجمه و تطبیق شده است. در این مطالعه از 200 خانم باردار، 170 نفر (85 درصد) با رضایت برای پرکردن پرسشنامه وارد مطالعه شدند که از این تعداد، 48.2 درصد افراد حداقل یک عامل تنش زا را در حین حاملگی تجربه کرده بودند. همچنین 16.5 درصد علایم افسردگی را در گذشته، 8.2 درصد قبل از عادت ماهیانه، 4.7 درصد در حاملگی های قبلی و 9.4 درصد این علایم را در منسوبین خود گزارش کردند و میانگین پرسشنامه افسردگی بک در افراد مورد مطلعه 11.47 بود (12.85-10.09=CI 95%). حداقل 30.6 درصد خانم های مورد مطالعه از درجات مختلف افسردگی رنج می بردند، حال آن که هیچ یک از آنها برای این اختلال، درمان و مراقبت دریافت نمی کردند و نیز زنان باردار افسرده بیش از غیر افسرده، سابقه افسردگی در زمان گذشته را در خود و بستگان درجه اول خود ابراز نمودند (0.015=P و 0.001>P). در پایان پیشنهاد می شود در صورتی که مطالعاتی با حجم نمونه بیشتر نیز شیوع بالای افسردگی را در زنان باردار کشورمان تایید نماید، بیماریابی از نظر افسردگی – با استفاده از ابزارهای غربالگری مناسب (مانند پرسشنامه بک) – در مراقبت های معمول بارداری ادغام شود.

---

خشونت در دوران بارداری، هم مادر و هم جنین را با مکانیزم های مستقیم و غیر مستقیم تحت تاثیر قرار داده و منجر به عواقب ناگوار مادری و نوزادی می گردد. هدف از این مطالعه، تعیین فراوانی خشونت فیزیکی اعمال شده از سوی همسر در دوران بارداری و ارتباط آن با عواقب مادری و نوزادی است. مطالعه به صورت مشاهده ای-مقطعی بر روی 406 نفر از زنانی که در تابستان 81 در بیمارستان شهید اکبرآبادی تهران زایمان کرده و در بخش بعد از زایمان بستری شده بودند، انجام و داده ها با استفاده از پرسشنامه ای که حاوی 30 سوال بود جمع آوری شد. داده های مربوط به عواقب مادری و نوزادی عبارتند از: زایمان به شیوه سزارین، پارگی کیسه آب قبل از شروع دردهای زایمانی، بستری شدن مادر در بیمارستان در دوران بارداری، تولد نوزاد با وزن کم و تولد قبل از موعد. سپس با استفاده از آزمون آماری Chi-square به تعیین ارتباط خشونت فیزیکی با عواقب مادری و نوزادی پرداخته شد. همچنین با تعیین نسبت خطر (Odds ratio) شدت ارتباط متغیرهای مربوط به وضعیت عمومی زنان باردار و خشونت فیزیکی تعیین گردید. فراوانی خشونت فیزیکی از سوی همسر در دوران بارداری، 10.7% تعیین شد و بین خشونت فیزیکی با سطح تحصیلات پایین مادر، مصرف سیگار و دارو بدون تجویز پزشک ارتباط معنی دار به دست آمد. همچنین عدم رعایت فاصله گذاری بین تولدها، عدم مراجعه به موقع جهت مراقبت های دوران بارداری، حاملگی ناخواسته و بستری به علل عفونت کلیه، خونریزی شدید همراه با درد، تهوع، استفراغ و پارگی کیسه آب قبل از شروع دردهای زایمانی، وزن کم زمان تولد و تولد قبل از موعد در زنانی که مورد خشونت فیزیکی قرار گرفته بودند، بیش از زنان گروه مقابل بود (P<0.05). با توجه به یافته های مطالعه حاضر ضمن تایید ارتباط بین خشونت فیزیکی و عواقب نامطلوب مادری و نوزادی توصیه می شود غربالگری برای خشونت خانوادگی در ابتدای دوران بارداری انجام گردد.

---

عفونت با ویروس هپاتیت B یک مشکل مهم بهداشتی در تمام نقاط دنیا بشمار می رود و ارتباط آن با طب زنان و زایمان، بعلت خطر بالای انتقال عمودی عفونت از مادر به جنین یا نوزاد، احتمالا بالای مزمن شدن بیماری در نوزادان و امکان بالقوه پیشگیری از عفونت در نوزاد از طریق بکارگیری ایمونوگلوبولین و واکسن هپاتیت B می باشد. شایعترین علت زردی در بارداری هپاتیت ویروسی است. مطالعات نشان داده اند که احتمال زایمان پره ترم بدنبال هپاتیت حاد در سه ماه سوم افزایش می یابد و همچنین بدنبال این بیماری در 90% شیرخوارانی که در دوره پره ناتال آلوده شده اند، 50% کودکان و نیز 1 تا 10% بالغین، حالت ناقل مزمن ایجاد می شود. بر این اساس پژوهش حاضر بصورت یک مطالعه مقطعی-تحلیلی جهت تعیین فراوانی موارد HBsAg به روش تصادفی ساده بر روی 120 خانم باردار که از تاریخ فروردین ماه سال 1377 لغایت دی ماه سال 1377 به مراکز بهداشتی-درمانی شهر اهواز مراجعه کرده بودند، انجام شد. ابزار جمع آوری اطلاعات مصاحبه، تکمیل پرسشنامه و بررسی پاسخ آزمایشات بوده است. نتایج مطالعه نشان داد که 2 نفر از 120 نمونه مورد مطالعه HBsAg مثبت بودند (1.7%) و HBeAg در هیچکدام از این دو مورد یافت نشد. هپاتیت ویروسی یکی از 5 عامل عفونی مرگ زودرس انسانی در سطح جهان می باشد. این یافته ها و نیز مطالعات انجام شده در زمینه شیوع بالای ناقلین مزمن هپاتیت B و نیز انتقال عفونت از مادر ناقل به نوزاد، نیاز به انجام غربالگری رایج در تمام زنان باردار از نظر HBsAg را مورد حمایت قرار می دهد.

---

اگرچه فعالیت جنسی در دوران بارداری بدون رعایت اصول صحیح، عوارضی را برای مادر و جنین در پی خواهد داشت، ولی علم طب نیز جز در موارد خاص محدودیتی در برقراری رابطه جنسی در دوران بارداری زوجین قائل نشده است. آموزش اصول صحیح فعالیت جنسی و بررسی مشکلات جنسی زوجین در دوران بارداری از استانداردهای مراقبت های پرستاری دوران بارداری می باشد. باتوجه به اینکه آگاهی از شیوع عوامل موثر بر فعالیت جنسی و مشکلات جنسی زوجین در این دوران می تواند در ارتقا کیفیت مراقبت های دوران بارداری موثر باشد، پژوهش حاضر با نمونه ای شامل 120 نفر طراحی گردید. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که کاهش میل جنسی (38.3% در سه ماهه اول، 40% در سه ماهه دوم و 51.7% در سه ماهه سوم) و کاهش دفعات فعالیت جنسی (50.8% در سه ماهه اول، 53.3% در سه ماهه دوم و 58.3% در سه ماهه سوم) در بین زنان باردار شایع می باشد که با پیشرفت بارداری تشدید پیدا می کند. شایعترین ناراحتی حین فعالیت جنسی کمردرد و درد شکم (18.5% در سه ماهه اول، 28.3% سه ماهه دوم و 33.2% سه ماهه سوم) بوده و درصد قابل توجهی از زنان دیس پارونیا (10.7% سه ماهه اول, 15.2% سه ماهه دوم و 20.9% سه ماهه سوم) را در این دوران تجربه می کنند. شایعترین ناراحتی پس از فعالیت جنسی کمردرد و درد شکم (17.7% سه ماهه اول، 24.3% سه ماهه دوم و 23.3% سه ماهه سوم) می باشد. همچنین بین مواردی از قبیل دیس پارونیا و احساس گناه زن نسبت به فعالیت جنسی، دیس پارونیا و ترس از زایمان زودرس در نتیجه فعالیت جنسی، کمردرد و درد شکم پس از فعالیت جنسی و نوبت زایمانی ارتباط آماری وجود دارد (P<0.05). براساس نتایج پژوهش پیشنهاد می گردد تا بررسی مشکلات جنسی زوجین و آموزش اصول صحیح فعالیت جنسی در دوران بارداری در برنامه مراقبت های دوران بارداری زنان باردار گنجانده شود.

---

فاصله گذاری بین حاملگی ها یکی از عوامل موثر در زایمان سالم مادران است. بیشتر زنان قبل از رسیدن به سن یائسگی، روش های جلوگیری از بارداری مختلفی را تجربه می کنند. درحال حاضر روش های مختلف پیشگیری از بارداری با ایمنی بالا بصورت معمول مورد استفاده قرار می گیرد ولی در عمل نمی توان روشی را بعنوان ایده آل معرفی نمود. قرص های خوراکی ترکیبی، بهترین گزینه در زنان زیر 18 سال و روش دائمی (توبکتومی) و آی یو دی بترتیب مناسب ترین روش ها در زنان بالای 35 سال معرفی شده اند. این مطالعه یک بررسی توصیفی-تحلیلی است که طی یک دوره ده ماهه در سال 1382 انجام شده است. تعداد نمونه 180 نفر، 90 زن زیر 18 سال و 90 زن بالای 35 سال مراجعه کننده به مراکز بهداشتی جنوب تهران می باشند. پس از جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه و مصاحبه، داده ها مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند. نتایج مورد بررسی نشان داد بین استفاده از روش جلوگیری در گروه زیر 18 سال با عواملی چون سن، سن همسر، شغل، شغل همسر، تحصیلات و تحصیلات همسر ارتباط معنی داری وجود نداشت و در گروه بالای 35 سال نیز نتایج دال بر عدم وجود ارتباط معنی دار بین سن واحدهای مورد پژوهش، سن و شغل همسر با نوع روش بود اما بین عواملی چون شغل (P=0.021)، تحصیلات (P=0.011) و تحصیلات همسر (P=0.008) با نوع روش ارتباط معنی داری وجود داشت. ضمنا در این مطالعه بیشترین روش مورد استفاده در گروه زیر 18 سال آی یو دی (25.6%) و در گروه بالای 35 سال قرص های خوراکی ترکیبی (30%) بوده است. در نهایت این مطالعه نشان می دهد که زنان در هر دو گروه سنی زیر 18 سال و بالای 35 سال برای جلوگیری از بارداری روش های مناسبی را انتخاب نکرده اند.

---

.

---

روش‌های جلوگیری از بارداری اضطراری، به راحتی در دسترس، قابل استفاده و ارزان هستند. با استفاده از این روش‌ها می‏توان از 75 درصد حاملگی‏های ناخواسته پیشگیری نمود. لذا، به نظر می‏رسد ارزیابی سطح آگاهی و نوع نگرش کارکنان بهداشتی در مورد این روش‌ها از اهمیت خاصی برخوردار باشد. این مطالعه یک بررسی توصیفی ـ تحلیلی است که طی یک دوره 10 ماهه در سال 1384 انجام شده است. 216 نفر از کارکنان بهداشتی شاغل در مراکز بهداشتی ـ درمانی جنوب شهر تهران در این مطالعه شرکت کردند. پس از جمع‏آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه‏، داده‏ها مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند. نتایج مورد بررسی در این مطالعه نشان داد بین برخی ویژگی‏های فردی مانند جنس، رشته تحصیلی و سطح تحصیلات واحدهای پژوهش و سطح آگاهی آنان در مورد روش‌های پیشگیری از بارداری اضطراری، ارتباط معنی‏دار آماری وجود داشت(001/0=P)، ولی بین ویژگی‏های فردی و نوع نگرش کارکنان بهداشتی نسبت به روش‌های پیشگیری از بارداری اضطراری، ارتباط معنی‏داری آماری دیده نشد. این مطالعه نشان می‏دهد که سطح آگاهی اکثریت کارکنان بهداشتی شاغل در مراکز بهداشتی جنوب شهر تهران در مورد روش‌های جلوگیری از بارداری، ضعیف (5/45 درصد) و نوع نگرش اکثر آنان در مورد این روش‌ها بی‏تفاوت (4/47 درصد) بوده است. شاید با بکارگیری شیوه‏های مختلف آموزشی، بتوان در جهت ارتقای سطح آگاهی کارکنان بهداشتی و اصلاح تصورات غلط یا نگرش‏های نادرست در رابطه با روش‌های پیشگیری از بارداری اضطراری، اقدامات مؤثری را انجام داد.

---

هدف از اين مطالعه بررسي شيوع بارداري‌هاي ناخواسته و عوامل مرتبط با آن به منظور برنامه ريزي جهت انجام اقدامات پيشگيرانه است.
در اين مطالعه مقطعي كه در اسفند 1383 و فروردين 1384 اجرا شد، 300 مادر باردار مراجعه كننده به بيمارستان‌هاي شهر شاهرود جهت زايمان يا سقط از طريق نمونه گيري آسان مورد بررسي قرار گرفتند. پرسشنامه‌اي مبتني بر هدف تهيه و از طريق مصاحبه حضوري تكميل شد. جهت تجزيه و تحليل داده‌ها نيز از آزمون‌هاي كاي دو، من ويتني و رگرسيون لجستيك استفاده شد.
شيوع بارداري ناخواسته 31 درصد بوده كه 28 درصد در مناطق شهري و 36 درصد در مناطق روستايي رخ داده است. از اين ميزان بارداري ناخواسته، 56 درصد ناخواسته حقيقي و 44 درصد ناخواسته كاذب بوده است. با افزايش تعداد فرزند (0001/0>P)، طول مدت ازدواج (0001/0>P)، ازدواج در سن پايين
(001/0= P)، و بالا بودن سن همسر(001/0= P) نيز شانس بارداري ناخواسته بيشتر شده و با افزايش تحصيلات همسر(021/0=P) درصد بارداري ناخواسته كمتر مي‌شود. همچنين در افرادي كه در كلاس مشاوره قبل از ازدواج شركت نكرده‌اند (013/0=P) و قبل از بارداري به مراكز بهداشتي ـ درماني مراجعه منظم نداشتند (041/0=P)، خطر بارداري ناخواسته بيشتر بوده است.
نقش شكست روش‌هاي پيشگيري از بارداري در بروز حاملگي ناخواسته بارزتر از عدم استفاده از روش‌هاي پيشگيري از بارداري است. نتايج حاصل از بررسي فوق، لزوم نظارت بيشتر بر جنبه‌هاي كيفي در ارائه خدمات تنظيم خانواده و توجه ويژه به امر مشاوره و نيز آموزش نحوه صحيح استفاده از روش‌هاي پيشگيري را مورد تأكيد قرار مي‌دهد.

---

انجام صحیح مراقبت‌های دوران بارداری برای مادران باردار، یکی از سیاست‌های بهداشتی کشور ما است. در مراکز بهداشتی ـ درمانی شهری بر خلاف روستاها بیش از نیمی از جمعیت زنان باردار تحت پوشش، یا به مراکز، مراجعه نکرده و یا فقط برای اموری مانند واکسیناسیون مراجعه می‌نمایند. این تحقیق یک پژوهش توصیفی است با این سؤال پژوهشی که علل عدم مقبولیت مراکز
بهداشتی ـ درمانی شهری کدام است؟ جمع آوری اطلاعات با استفاده از پرسشنامه‌ای که شامل مشخصات جمعیت شناسی، علل عدم مراجعه زنان باردار به مراکز بهداشتی ـ درمانی شهری و طرح پیشنهادات مادران در جهت بهبود کیفیت ارائه خدمات در این مراکز بود انجام شد. نمونه مورد مطالعه شامل300 نفر از زنان بارداری است که به طور منظم به مراکز بهداشتی ـ درمانی شهری مراجعه نمی‌کنند. پس از تأیید اعتبار علمی و عملی پرسشنامه با استفاده از متون علمی و نظرات اساتید فن و مطالعه راهنما، اطلاعات جمع آوری شد و با استفاده از نرم‌افزار SPSS و روش‌های آماری توصیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که 32 درصد از مادران باردار، تمایل دارند که توسط پزشک متخصص مراقبت شوند. 24 درصد علت عدم مراجعه به مراکز را نامناسب بودن ساعت کاری و 19 درصد کیفیت نامطلوب ارائه خدمات در مراکز بهداشتی ـ درمانی را علت عدم مراجعه خود به آنجا ذکر کرده‌اند. 26 درصد از نمونه‌های مورد مطالعه، بهبود فضای فیزیکی و 27 درصد ارائه خدمات تخصصی از جمله سونوگرافی را از مهم‌ترین راه‌های جلب زنان باردار به این مراکز دانسته‌اند. در مجموع نامناسب بودن فضای فیزیکی مراکز بهداشتی، کمبود تجهیزات، عدم استفاده از نیروهای ماهر جهت کنترل و برخورد مناسب با عوارض و درمان بارداری‌های پر خطر، آگاهی ناکافی کارکنان بهداشتی در زمینه بهداشت باروری، نبودن ارتباط مناسب بین مراکز بهداشتی ـ درمانی، بیمارستان‌های تخصصی و پزشکان متخصص، از مهم‌ترین علل کاهش مقبولیت و رویگردانی زنان باردار ساکن شهرها از مراکز بهداشتی ـ درمانی بود.

---

هم‌زمان با ظهور فناوري لقاح خارج رحمي‌ در سال 1978، امكان درمان ناباروري برخي از زوج‌هايي كه به هر دليلي داراي گامت بوده، ولي از داشتن فرزند محروم بودند فراهم شد. بررسي جنبه‌هاي مختلف به ‌كارگيري روش‌هاي باروري كمكي جايگزين در ايران، علي‌الخصوص از نظر شرعي و قانوني يكي از مقدمات اصلي ورود به استفاده از اين فناوري است. مفاهيم باروري كمكي، لقاح خارج رحمي، انتقال مستقيم گامت اهدايي به داخل رحم و مقايسه آن با تشكيل جنين حاصل از گامت جايگزين پس از كشت و آماده‌سازي آن در آزمايشگاه و سپس انتقال آن به داخل رحم از مفاهيم اساسي و اوليه جهت آشناسازي حوزه‌هاي علميه و فقها و دانشمندان ساير علوم به ويژه حقوق، روانشناسي و جامعه شناسي است. استفاده از روش‌هاي گامت جايگزين در باروري زوجين نابارور زمينه نگرش جديدي را در فقه و قانون براي استفاده از اين روش‌ها در درمان ناباروري فراهم نموده است. استفاده از اين روش‌ها در ايران نيازمند بررسي‌هاي اساسي و جدي مطابق با شرايط فرهنگي اجتماعي آن است. سلامت جسمي، روحي و رواني اهدا‌ كننده و دريافت‌ كننده يكي از مهم‌ترين عوامل ارزيابي فرآيند اهدا است. همچنين علاوه بر ارزيابي سلامت جسمي ‌فرد و اطمينان از عدم ابتلاي به بيماري‌هاي صعب‌العلاج، جلوگيري از انتقال برخي از بيماري‌هاي ژنتيك به جنين حاصل نيز حايز اهميت است. اگرچه تطابق ويژگي‌هاي خوني، ظاهري، فرهنگي، اجتماعي و حتي رعايت تناسب ديني نيز در اين رابطه مطرح است. استفاده زوج نابارور از اين تكنيك‌ها در درمان ناباروري، مستلزم اطلاع دقيق از ابعاد متنوع آن است. هر گونه اطلاعي كه بتواند در تصميم زوج نسبت به استفاده از اين تكنيك‌ها تغييري حاصل نمايد، بايستي قبل از هر گونه اقدام درماني در مشاوره‌هاي متعدد عرضه گردد و پس از پذيرش آگاهانه و رضايت زوج، امكان استفاده از اين تكنيك‌ها محقّق گردد. به‌ كارگيري اين تكنيك‌ها در درمان ناباروري زوج بدون فراهم آمدن مقدمات اوليه ارزيابي سلامت اهدا‌ كننده و دريافت‌ كننده و عدم آگاه‌سازي دقيق زوج نابارور از ابعاد متنوع فقهي، حقوقي، رواني، اجتماعي و اخلاقي، مي‌تواند زمينه‌ساز آسيب‌هاي اجتماعي جبران ‌ناپذير بعدي براي زوج و فرزند حاصل باشد و مراكز درمان ناباروري بايستي دقت كافي در اين زمينه را مبذول نمايند.

---

مسمومیت حاملگی به طور معمول به صورت نشانگانی از افزایش فشار خون ناشی از حاملگی به همراه پروتئینوری با ادم تعریف می‌شود و پرفشاری در حاملگی عبارتست از فشار خون سیستولیک بالای 140 میلی متر جیوه, یا فشار خون دیاستولیک بالای 90 میلی متر جیوه در حداقل 2 بار اندازه‌گیری جداگانه به فاصله حداقل 6 ساعت. مسمومیت حاملگی یک عامل مهم ایجاد عوارض در مادر, مرگ پیش از ولادت (Prenatal death) و زایمان زودرس می‌باشد. از سوی دیگر بارداری‌های ناخواسته با شیوع 38 درصد در جهان، زنان را در معرض بروز علائم فشار عصبی, خطر افزایش بروز سقط, زایمان زودرس و تولد نوزادان کم وزن قرار می‌دهد. از آنجا که تاکنون ارتباط بین بارداری‌های ناخواسته و مسمومیت حاملگی, مورد بررسی قرار نگرفته بود, این مطالعه به منظور تعیین وجود یا عدم وجود این ارتباط طراحی شد. در این مطالعه 1800 زن باردار با سن بارداری کمتر از 28 هفته در دو گروه بارداری‌های خواسته و ناخواسته با تعداد مساوی (900 نفر در هر گروه) از زمان ورود در مطالعه تا زمان زایمان تحت بررسی و مراقبت‌های معمول بارداری قرار گرفتند. در صورت بروز پرفشاری و ادم (خیز), زن باردار مبتلا به مسمومیت حاملگی تشخیص داده شد. در این مطالعه 23 مورد (5/2 درصد) مسمومیت حاملگی در گروه مادران دارای بارداری‌های خواسته و 37 مورد (4 درصد) در گروه مادران دارای بارداری‌های ناخواسته به وقوع پیوست که تفاوت بین دو گروه معنی دار نبود ( 774/2- 963/0) 1.635 =Odds ratio و 066/0 =P..
در مدل رگرسیون لجستیک چند متغیره نیز ارتباطی بین بارداری‌های ناخواسته و وقوع مسمومیت حاملگی مشاهده نشد.
( 724/2- 943/0)603/1 =Odds ratio و 081/0 =P.
از آنجا که با وجود بررسی‌های مختلف علل دقیق وقوع مسمومیت حاملگی شناخته نشده‌اند, باید مطالعاتی در سطح وسیع‌تر و در جوامع مختلف در این مورد انجام شود تا بتوان به قضاوت صحیحی در مورد ارتباط بارداری‌های ناخواسته و مسمومیت حاملگی دست یافت.

---

هدف از اين مطالعه تعيين كيفيت عملكرد ماماها در ارائه مراقبت‌هاي دوران بارداري در مراكز بهداشتي ـ درماني شهري مشهد در سال 1380 بود.
در اين مطالعه توصيفي، عملكرد 37 ماما از 26 مركز بهداشتي ـ درماني شهري كه به روش طبقه‌اي و تصادفي انتخاب شدند، در ارائه هر يك از اجزاء مراقبت‌هاي دوران بارداري در سه نوبت (در سه روز متفاوت) مورد مشاهده قرار گرفت. داده‌ها نيز از طريق پرسشنامه و فرم راهنماي مشاهده مراقبت‌هاي دوران بارداري جمع‌آوري گرديد.
نتايج نشان داد نمره عملكرد 5/18 درصد از ماماها خوب، 70 درصد در حد متوسط و 5/11 درصد ضعيف بود و فقط 8/55 درصد از مراقبت‌هاي انجام شده مناسب و صحيح ارائه شده بود. مطلوب‌ترين وضعيت عملكرد ماماها در حيطه‌هاي ارجاع جهت آزمايشات دوران بارداري، ارزيابي سلامت جنين، كنترل وضعيت واكسيناسيون، تعيين تاريخ احتمالي زايمان و گرفتن شرح حال و نامطلوب‌ترين وضعيت عملكرد ماماها مربوط بود به معاينات فيزيكي، بررسي شكايات شايع، به كارگيري اصول مشاوره و توصيه جهت محل زايمان.
با توجه به نتايج مطالعه مي‌توان چنين نتيجه گرفت كه برخي از اجزا مراقبت از جمله معاينات فيزيكي و مشاوره كه در تشخيص و درمان به موقع عوارض مامايي از اهميت و جايگاه خاصي برخوردار هستند، در مراكز بهداشتي ـ درماني مورد غفلت واقع شده‌اند. لذا پايش خدمات و ارزشيابي آنها جهت رفع مشكلات فوق ضرورت دارد.

---

تهوع و استفراغ، شایع‌ترین علامت در اوایل دوره بارداری است. راهکارهای درمانی مختلفی برای درمان این علامت به کار گرفته شده است. این مطالعه به منظور ارزیابی کارآیی و ایمنی مصرف زنجبیل یا Ginger (با نام علمی Zingiber officinale Roscoe) در کاهش شدت تهوع و دفعات استفراغ در اوایل بارداری انجام شد. بنابراین پایگاه‌های MEDLINE، EMBASE،CENTRAL ، CINAHLو SID برای جستجوی منابع مرتبط مورد استفاده قرار گرفتند. کارآزمایی‌های بالینی تصادفی شده که در آنها Ginger خوراکی با دارونما در کاهش تهوع و استفراغ اوایل بارداری مقایسه شده بود، انتخاب گردیدند. دو مرورگر مستقل، مقالات را از نظر کیفیت متدولوژیک (روش اجرای مطالعه) ارزیابی کردند و داده‌های لازم را استخراج نمودند. 5 کارآزمایی بالینی، واجد معیارهای مربوط به ارزیابی کارآیی بودند. بر اساس این کارآزمایی‌ها، زنجبیل به نحو معنی‌داری بیش از دارونما سبب کاهش شدت تهوع شده بود (Pooled SMD به روش تصادفی معادل 882/0 با دامنه اطمینان 90 درصد 496/1- 267/0). همچنین اثر مشابهی در زمینه کاهش دفعات استفراغ مشاهده گردید (Pooled SMD به روش تصادفی معادل 631/0 با دامنه اطمینان 90 درصد 829/0- 433/0). در زمینه ارزیابی ایمنی، 5 مطالعه مداخله‌ای یا مشاهده‌ای وجود داشت که به بررسی بالینی عوارض بارداری در زنان مصرف کننده Ginger یا جنین آنها پرداخته بودند. در این مطالعات، شواهدی به نفع افزایش عوارض بارداری در مصرف کنندگان این فراورده گیاهی دیده نشد.
بر اساس یافته‌های این مطالعه، زنجبیل سبب کاهش تهوع و استفراغ بارداری می‌گردد. همچنین اگر چه در رابطه با عوارض جانبی نگرانی هایی مطرح شده، اما شواهد بالینی موجود از آنها حمایت نمی‌کنند. بر اساس این شواهد می‌توان Ginger را به شکلی ایمن در اوایل دوره بارداری و با مقادیر درمانی (حدود 1 گرم در روز) برای دوره‌ای محدود به کار برد.

---

تهوع و استفراغ بارداری در 70 درصد موارد بین هفته‌‌های 4 تا 6 بارداری شروع می‌شود و تا هفته‌های 12 تا 14 و حتی گاهی تا هفته 20 بارداری هم ادامه دارد. طب فشاری، روشی مؤثر و بی‌خطر در درمان تهوع و استفراغ بارداری شناخته شده است. این مطالعه با هدف بررسی اثر طب فشاری
(Acupuncture- like acupressure) بر فراوانی و شدت تهوع دوران بارداری، در دو گروه مداخله و دارونما صورت گرفت.
مطالعه مداخله‌ای حاضر بر روی 120 نفر از زنان باردار مراجعه کننده به مراکز بهداشتی ـ درمانی تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی تهران با شکایت تهوع و استفراغ بارداری، که به طور غیرتصادفی آسان انتخاب شده بودند؛ صورت گرفت. اطلاعات جمعیت شناختی جمع آوری شد و افراد در دو گروه مداخله (62 نفر) و دارونما (58 نفر) جای گرفتند. در گروه مداخله، دستبند طب فشاری روی نقطه نیگان (P₆)‌ و در گروه دارونما روی نقطه دارونما به مدت 4 روز قرار گرفت. در طول روزهای درمان، مادر با استفاده از پرسشنامه سنجش تهوع و استفراغ، وضعیت خود را ثبت کرد. از روز چهارم به بعد باند از دست مادر خارج شد؛ ولی سنجش وضعیت تهوع و استفراغ تا 3 روز پس از آن توسط مادر انجام گرفت. روایی پرسشنامه با استفاده از روش اعتبار محتوی و پایایی آن با استفاده از روش تعیین ضریب همبستگی (آلفای کرونباخ) و آزمون مجدد t تعیین شد.
نتایج نشان داد که کاهش تعداد و شدت تهوع در هر دو گروه مداخله و دارونما وجود داشت؛ اما کاهش تعداد و شدت تهوع در گروه مداخله (70 درصد) بیشتر از گروه دارونما (16 درصد) بود.(0001/0>P).

---

هدف از اين مطالعه، طراحي بانك اطلاعات دوقلويي به منظور جمع‌آوري اطلاعات دوقلوهاي ايران در جهت تسهيل در انجام پژوهش‌هاي ميداني است. با توجه به نياز مبرم كشور، پژوهشكده فناوري‌هاي نوين علوم پزشكي جهاد دانشگاهي ـ ابن‌سينا، طرح تأسيس اولين بانك اطلاعاتي مربوط به دوقلوها و چندقلوهاي ايران را پس از طراحي و اخذ تأييد‌هاي لازم، براي تأمين اعتبار و تصويب، به سازمان بهداشت جهاني (WHO) پيشنهاد كرد. پس از پذيرش طرح و انجام مقدمات اوليه، فعاليت‌هاي مربوط به اين طرح آغاز گرديد. ابتدا پوسترهايي در ابعاد مختلف براي اطلاع‌رساني تأسيس بانك دوقلويي به چاپ رسيد و علاوه بر اين، پرسشنامه‌اي مبتني بر اصول اخلاق پزشكي حاوي سؤالاتي براي جمع‌آوري اطلاعات اوليه دوقلوها و چندقلوها طراحي شدند. اين فرم از طرق مختلف در دسترس دوقلوها و خانواده‌هاي آنها قرار گرفت تا پس از تكميل،‌ آن را براي ثبت در بانك اطلاعاتي ارسال كنند. به منظور اطلاع‌رساني عمومي، اقداماتي همچون طراحي سايت اينترنتي (به نشانيwww.Persiantwins.com )، مصاحبه‌هاي تلويزيوني، راديويي و مطبوعاتي، چاپ پوستر تبليغاتي و كارت ويزيت صورت پذيرفت تا با اطلاع‌رساني گسترده در سطح كشور، امكان دستيابي هرچه بيشتر اطلاعات مزبور از دوقلوها فراهم شود. طي مدت 22 ماه، از تاريخ 4/1/1383 تا 28/10/1384، در مجموع، تعداد 32732 نفر دوقلو و چندقلو به عضويت بانك اطلاعاتي دوقلوها و چندقلوهاي ايران در آمده و اطلاعات آنها در پايگاه داده‌هاي بانك ثبت شده است. اطلاعات ثبت شده در سيستم رايانه‌اي بانك دوقلويي بر اساس شاخص‌هايي همچون جنسيت، نوع دوقلويي، گروه سني، نحوه تولد، وضعيت تأهل، ميزان تحصيلات، شغل، قوميت، رابطه خويشاوندي والدين، سابقه ناباروري والدين، سن والدين در زمان تولد دوقلوها و قابل استخراج براي بهره‌برداري در طرح‌هاي پژوهشي و تحقيقاتي هستند. اميد است، با توجه بيش از پيش مسئولان کشور به اهميت چنين بانك‌هاي اطلاعاتي، «بانك اطلاعاتي دوقلوهاي ايران» بتواند در جهت تكميل دريافت اطلاعات حداكثر دوقلوها و كاربرد اطلاعات فوق در اجراي طرح‌هاي پژوهشي، قدم‌هاي پربارتري بردارد.

---

دوران بارداري، با تغييرات جسماني و رواني زيادي در زنان همراه است. حتي در بارداري طبيعي نيز توانايي انجام نقش‌هاي معمول زندگي تحت تأثير قرار مي‌گيرد. اين تغييرات، در بسياري از زنان، باعث كاهش كيفيت زندگي مي‌شود.
اين پژوهش يك مطالعه مقطعي است كه بر روي 600 نفر از زنان بارداري که براي انجام مراقبت‌هاي دوران بارداري به مراكز بهداشتي ـ درماني دانشگاه علوم پزشكي كاشان مراجعه کرده بودند، انجام گرفت. نمونه‌ها به طور خوشه‌اي انتخاب شدند و آنها پرسشنامه فرم كوتاه (SF-36) را براي بررسي كيفيت زندگي تكميل كردند. داده‌‌ها با استفاده از آزمون‌هاي آماري مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند.
يافته‌هاي پژوهش نشان دادند كه كم‌ترين امتياز كسب شده كيفيت زندگي در ابعاد محدوديت عملكرد ناشي از مشكلات جسماني 77/18 ±23/56 و احساس نشاط 07/18 ±40/56 بود. در بررسي رابطه بين سن، سن بارداري، تعداد بارداري، ميزان تحصيلات،كفايت درآمد، وضعيت بارداري از نظر خواسته يا ناخواسته بودن بارداري و رضايت‌مندي از زندگي با ميانگين امتيازهاي كيفيت زندگي، در برخي ابعاد، ارتباط آماري مشاهده شد.
توجه به متغيرهاي مؤثر بر كاهش ابعاد كيفيت زندگي در بارداري و برنامه‌ريزي براي كاهش اثر اين متغيرها مي‌تواند باعث ارتقاي سطح كيفيت زندگي در دوران بارداري شود.